Quy trình làm bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí

QUY TRÌNH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG ĐẠO LÍ

1. Mở bài:

• Nêu được vấn đề đưa ra nghị luận ( nếu có ý kiến nhận xét gì thì phải đưa vào phần mở bài → bắt buộc)
• Nếu đề bài là một câu chuyện thì nên dẫn một câu chuyện có ý nghĩa tương tự để làm mở bài sau đó khái quát nội dung chính của câu chuyện đó ( cách vào đề hay, tuy nhiên không bắt buộc)

1. Thân bài ( Thực hiện theo các bước cơ bản sau):
2. Giải thích được các từ khóa ( tức là các từ quan trọng trong có trong văn bản đưa ra): đây là phần bắt buộc phải có.
3. Sau khi giả thích xong các từ khóa cần khái quát lên nội dung chính của vấn đề nghị luận đặt ra từ văn bản ( ví dụ như nội dung của một ý kiến, một nhận định hay một câu chuyện nào đó)
4. Bàn luận, mở rộng vấn đề:

+ Bàn luận: Nghị luận bằng cách đặt câu hỏi ngược,  nêu những biểu hiện cụ thể của từng vấn đề được đặt ra qua câu hỏi ngược đó và sau đó lấy dẫn chứng để chứng minh. Phần này nếu dẫn được một số ý kiến hoặc câu chuyện có ý nghĩa tương tự thì càng tốt, bài viết sẽ càng thêm sâu sắc.

+ Mở rộng, nâng cao: Tức là phát triển vấn đề đó lên một tầng cao hơn có ý nghĩa khái quát hơn.

4. Bài học nhận thức và hành động

• Phải đánh giá được vấn đề nghị luận đặt ra đúng hay sai, tốt hay xấu, hay hay dở, tích cực hay tiêu cực,…
• Cần phê phán đối với những tư tưởng trái ngược hay lệch lạc so với vấn đề được đưa ra nghị luận ( hoặc biểu dương, ngợi ca tư tưởng nhân văn đối lập với phản nhân văn được đưa ra nghị luận) → bắt buộc
• Liên hệ bản thân ( Từ vấn đề nghị luận đa nêu, bản thân rút ra được bài học gì) → bắt buộc

 III. Kết bài

• Nêu khái quát đánh giá ý nghĩa tư tưởng đạo lí đã nghị luận.
• Nếu kết thúc bài viết bằng một ý kiến, nhận định tương tự thì càng tốt.

Ví dụ minh họa :

R.Ta-go, nhà thơ Ấn Độ cho rằng: Thà làm một bông hoa sen nở khi thấy mặt trời rồi mất hết tinh nhụy, còn hơn giữ nguyên hình nụ búp trong sương lạnh vĩnh cửu của mùa đông.

Suy nghĩ của anh (chị) về nhận định trên.

GỢI Ý ĐÁP ÁN

1. Yêu cầu về kĩ năng

– Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội: Bố cục và hệ thống ý sáng rõ. Biết vận dụng phối hợp  nhiều  thao  tác  nghị  luận.  Hành  văn  trôi  chảy.   Lập  luận  chặt  chẽ.  Dẫn  chứng  chọn  lọc, thuyết phục. Không mắc các lỗi diễn đạt, dùng từ, ngữ pháp, chính tả.

1. Yêu cầu về kiến thức

– Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo những ý cơ bản sau:

1. Giải thích ý nghĩa của lời nhận định

– Hoa sen: ủ mầm trong bùn đất, tối khuất, nhơ bẩn nhưng mạnh mẽ vươn lên. Hoa sen là biểu tượng cho phẩm cách thanh sạch, biết vươn lên trong cuộc sống của con người.

– Mặt trời:  Đó là ánh sáng vĩnh cửu đem lại  sự  sống cho vạn vật. Mặt trời tượng trưng cho sức sống mạnh mẽ, sự huy hoàng.

– Nụ búp: cái mới nhô ra, nhú lên của cây, còn non yếu. Nụ búp ẩn dụ cho cái non nớt, nhút nhát, e sợ của con người.

 –   Sương lạnh vĩnh cửu:  là môi trường lạnh giá, khắc nghiệt, ở đó vạn  vật  phải  ẩn mình, thu mình, không thể sinh sôi phát triển. Vì thế nó tượng trưng cho những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

Ý kiến của Ta- go là một triết lí sống mạnh mẽ, tích cực và tiến bộ. Trong cuộc sống có rất nhiều khó khăn thử thách, nhưng nếu biết sống và cống hiến hết mình ta sẽ nhận được thành quả xứng đáng. Nếu sống nhút nhát, thụ động thì cuộc đời thật nhạt nhẽo, vô nghĩa.

2. Bàn luận, mở rộng vấn đề
3. Tại sao nên chọn cách sống như “bông hoa sen”?

– Cuộc sống rất quý giá nhưng lại ngắn ngủi, và chỉ đến duy nhất một lần. Ta phải sống thế nào cho xứng đáng, phải sống sao cho khỏi xót xa, ân hận vì những tháng năm đã sống hoài, sống phí. Ta cần có một trái tim đầy nhiệt huyết để sống hết mình, để cảm nhận từng hơi thở trong khoảnh khắc của đời mình.

– Đã là con người thì cần phải có ước mơ, lý tưởng và khát khao thực hiện những điều đó. Tuy nhiên, cuộc sống luôn ẩn chứa những khó khăn, thử thách và những điều tốt đẹp không bỗng dưng mà có. Thay vì để khó khăn đánh bại, ta hãy đón nhận chúng như một cơ hội để rèn luyện bản lĩnh của chính mình, để ta thêm trưởng thành.

– Khi ta chọn làm “bông hoa sen nở trong ánh mặt trời” đó là lúc ta sống hết mình và cống hiến hết mình. Ta sẽ có cơ hội được toả sáng, được khẳng định, lưu lại dấu chân trên con đường đã đi và tận hưởng những điều tuyệt diệu mà cuộc sống mang lại. Đó cũng chính là cách khiến cuộc sống của ta thêm ý nghĩa và trở nên có ích. Đó mới là cuộc sống đích thực của con người.

1. Tại sao không nên chọn cách sống như “nụ búp”?

– Nếu ta không dám đối mặt trước những khó khăn, thử thách của cuộc sống vì ta sợ sai lầm, sợ sẽ thất bại, sợ bị cười chê… để rồi mãi mãi ta sống trong vỏ bọc hèn nhát của mình. Đó là lối sống mòn, sống thừa, sống vô ích mà không được ai biết đến. Một “cuộc sống đang mòn ra, đang rỉ đi, đang nổi váng.”

– Cuộc sống không mục tiêu, ước mơ, hoài bão thật vô vị. Sống như thế thực chất chỉ là tồn sự tại mà thôi, là chết ngay cả khi đang sống.

1. Nâng cao

– Liệu có phải lúc nào ta cũng sống hết mình? Nếu cứ hết mình như thế sẽ có lúc ta kiệt sức. Vậy ta cần phải biết lượng sức mình,  không phải lúc nào cũng  nên lao về  phía trước. Để đối mặt với mọi thử thách trên đường đời trước tiên ta phải trân trọng chính bản thân ta. Đừng nôn nóng theo đuổi mục đích mà quên mất bản thân mình.

– Có những phút giây ta nên thu mình lại khi đã cảm thấy mỏi mệt. Khi  ấy không phải ta đang hèn nhát, chỉ là ta đang tìm kiếm chút bình yên cho tâm hồn, tìm được lại ý chí, lòng quyết tâm để tiếp tục tiến lên phía trước.

3. Bài học nhận thức và hành động

– Phê phán lối sống yếu mền, thụ động, chỉ biết ngồi chờ vận may và sự thuận lợi.

– Cuộc sống của mỗi người được quyết định bởi sự tự nhận thức, bản lĩnh và nghị lực vươn lên không ngừng. Cuộc sống quá ngắn ngủi, hãy cứ cháy hết mình đến tận cùng của khát vọng, ước mơ.